طی سال های اخیر طرح مسکن مهر به عنوان یکی از استراتژی های اصلی دولت و با هدف تأمین مسکن ارزان قیمت برای اقشار کم در آمد جامعه و کنترل قیمت مسکن به اجرا درآمده است. اما بر اساس شاخص های تورم قیمت مسکن طی سال های اجرای این طرح، به نظر می رسد، این طرح نتوانسته باشد به اهداف پیش بینی شده دست یابد
باشگاه روزنامه نگاران مسجدسليمان- دكتر سيد رسول صالحي: یکی از شاخص های مطرح در توسعه اجتماعی، شاخص تأمین مسکن متناسب با سایر ابعاد توسعه در سطح جوامع و کشورها می باشد و در همینراستا دولت هایی که بتوانند سیاست های مناسب تری در زمینه تأمین مسکن مناسب و ایمن براساس سطوح مختلف اقتصادی جامعه به اجرا در آورند در سایر زمینه های توسعه نیز موفق تر عمل خواهند نمود.
طی سال های اخیر طرح مسکن مهر به عنوان یکی از استراتژی های اصلی دولت و با هدف تأمین مسکن ارزان قیمت برای اقشار کم در آمد جامعه و کنترل قیمت مسکن به اجرا درآمده است. اما بر اساس شاخص های تورم قیمت مسکن طی سال های اجرای این طرح، به نظر می رسد، این طرح نتوانسته باشد به اهداف پیش بینی شده دست یابد. لذا در این مقاله قصد داریم ضمن تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف این طرح به بررسی نتایج حاصل از اجرای آن بپردازیم. تعادل قیمت منطقه ای مسکن تابع عوامل زیر می باشد و طرح ها وبرنامه ریزی در زمینه مسکن تنها زمانی موفق خواهد بود که این عوامل و پارامتر ها در آن در نظر گرفته شوند.
الف) حرکت جمعیت:
در برنامه ریزی شهری دونوع حرکت جمعیت مورد بررسی قرار می گیرد، یکی حرکت مستقیم جمعیت که دراین نوع حرکت افراد جامعه سکونتگاه خود را براساس ارتقاء سطح توسعه چه از نظر اقتصادی و چه از نظر فرهنگی به صورت درون شهری یا بین شهری یا ملی تغییر و ارتقاء می دهند. و دیگری حرکت معکوس جمعیت ، یعنی مهاجرتی که بدون ارتقاء سطح توسعه در افراد به منظور دست یابی به بازار کار صورت می گیرد که حاشیه نشینی در کلان شهرهای کشور حاصل این نوع مهاجرت و حرکت جمعیت است. به طوری که در بعضی از کلان شهرها حتی تا 40% جمعیت شهر را تشکلیل می دهد.
ب) تابع عرضه و تقاضا:
بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا هرگاه عرضه بیش از تقاضا باشد قیمت مسکن در صورت ثابت بودن سایر پارامترهای تورمی، کاهش یافته و در صورتی که تقاضا بیشتر از عرضه باشد قیمت مسکن افزایش خواهد یافت.
ج) سیاست های تشویقی و تسهیلات بانکها و دولت در بخش مسکن:
این سیاست ها باعث تشویق سازندگان بخش مسکن و ایجاد رونق در این بخش و درنتیجه افزایش عرضه خواهد شد.
د) کاهش نقدینگی در کشور و یا هدایت نقدینگی به بخش های دیگر مانند بخش تولید:
افزایش نقدینگی علاوه بر این که عامل تورم و رونق اقتصادی به حساب می آید، در صورت عدم کاهش یا هدایت صحیح مانند یک غده سرطانی می تواند در هر زمان یک بخش از اقتصاد را دچار آسیب نماید. حال با این مقدمه به تحلیل طرح مسکن مهر از ابعاد مختلف و بررسی نتایج حاصل از اجرای طرح و در نهایت به یک نتیجه گیری کلی در این خصوص می پردازیم:
1- اجرای طرح های مسکن سازی توسط دولت جهت واگذاری به اقشار مختلف جامعه، یک ایده و طرح مطرح در کشورهای با اقتصاد کاملاً دولتی مخصوصاً کشورهای کمونیستی سابق بود که این ایده و طرح بدلیل بی روح نمودن روند حیات جامعه و کشور نتوانسته موفق عمل کند. چرا که در جامعه شناسی وحتی مباحث برنامه ریزی شهری ، اعتقاد بر این است که بخشی از رشد و حیات جامعه باید به خود جامعه سپرده شود و وظیفه دولت می بایست تقویت روند و پارامترهای حیاتی جامعه باشد و به عبارت دیگر یک جامعه وقتی موفق و روبه توسعه خواهد بود که دارای روح و حیات و خودسازی باشد. به علاوه یکی از مباحث مهم در جامعه شناسی مبحث « محله » است. و براساس نظریات این مبحث، در یک جامعه همزمان با روند اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی اجزاء و زیر سیستم های آن، به ترتیب محلات شکل می گیرند و بر اساس این نظریه هر محله نشانگر یک سطح و تراز از توسعه، فرهنگ و اقتصاد است و تغییر محله هر زیر سیستم و خانواده در یک جامعه متناسب با توسعه همه جانبه آن خانواده صورت می گیرد. که هر چند این موضوع در طرح های قبلی در کشور های کمونیستی تقریباً در نظر گرفته شده بود و هر صنف را در یک محله جای می دادند ولیکن در طرح مسکن مهر حتی این موضوع نیز مدنظر قرار نگرفته است که نتیجه آن استقرار سطوح و اقشار مختلف جامعه در یک محله است.
2- چالش و مشکل اصلی جامعه در حال حاضر نرخ بالای بیکاری است و همه نظریات اجتماعی، بیکاری و فقر را ریشه بیشتر ناهنجاری های موجود در جامعه از جمله تکدی گری، فساد، دزدی، کلاهبرداری، جنایت، فقر فرهنگی ، کاهش سطح بهداشت و …. به حساب می آورند و قطعاً هر شخص و خانواده بدون شغل ، داشتن یک شغل پایدار را به داشتن یک خانه 75 متری دولتی « بدون سند عرضه» ترجیح می دهد. چرا که در صورت داشتن شغل، آن شخص و خانواده بر اساس میزان درآمدی که خواهد داشت خود را با ساختار حاکم بر شهر و جامعه سازگار خواهد نمود. و همزمان با ارتقاء شغل و افزایش درآمد و سطح توسعه و براساس نظریه محله، شرایط خود را ارتقاء میدهد.
هزینه اجرای طرح مسکن مهر تقریباً پنجاه میلیار دلار « با احتساب ارزش دلار در زمان اجرا» بوده است. اگر این سرمایه در بخش تولید شامل صنعت و کشاورزی صرف می شد، با احتساب پانصد میلیون ریال، هزینه سرانه اشتغال، چیزی حدود سه میلیون شغل در کنار افزایش تولید ناخالص داخلی، رشد اقتصادی و خودکفایی اقتصادی شده و می توان گفت بیکاری برای چندین سال ریشه کن می شد و در کنار آن با افزایش تولید ناخالص داخلی، رشد اقتصادی، رونق اقتصادی، و کاهش واردات و تورم و کشور به معنی واقعی به سوی تحقق اهداف چشم انداز بیست ساله 1404 گام بر می داشت.
3- بر اساس نظریه دست های نامرئی اقتصاد آدام اسمیت، قیمت محصول و خدمات تابع میزان عرضه و تقاضا می باشد. قیمت مسکن نیز در ایران از این اصل پیروی می کند و بر اساس همین اصل هر زمان که عرضه کاهش یافته و تقاضا افزایش یابد، قیمت مسکن افزایش و ساخت و ساز مسکن نیز رونق می یابد و زمانی که عرضه بیشتر از تقاضا می شود ناگهان افزایش قیمت متوقف و ساخت مسکن کاهش می یابد.
طرح مسکن مهر بدلیل این که بیش از یک و نیم میلیون واحد مسکونی را هم زمان برنامه ریزی و طرح ریزی نمود، به دلیل روند کند پیشرفت اجرای طرح جهت ورود به بازار تقاضا، نه تنها نتوانست بازار تقاضا را تأمین کند بلکه همزمان به دلیل توقف بخش اعظمی از تسهیلات ساخت و ساز بخش های خصوصی و جذب اکیپ های اجرایی و ایجاد تورم ناشی از هزینه و تقاضا مصالح ساختمانی، باعث افزایش قیمت مسکن و زمین توسط بخش خصوصی شد. که نتیجه آن افزایش سه تا چهار برابری قیمت زمین و مسکن در کشور بود. و به عبارت دیگر این طرح نه تنها نتوانست قیمت مسکن را کنترل کند بلکه باعث افزایش قیمت مسکن نیز گردید. و شاید در صورت اجرای مرحله ای و فاز به فاز و با برنامه ریزی صحیح این طرح نتایج کاملاً متفاوتی می توانست حاصل شود.
4- اجرای طرح مسکن مهر باعث ایجاد تعداد زیادی شغل کاذب و موقت در زمینه ساختمانی گردید و با توقف و رکود این طرح حجم زیادی نیروی طالب شغل و بیکار که اتفاقاً بدلیل نیاز به تخصص های ساختمانی، از نظر تخصصی ارتقاء یافته و سطح توقعشان نیز افزایش یافته بود را روانه بازار کار نمود که این موضوع خود باعث ایجاد یک شوک در بازار اشتغال گردید.
نتیجه گیری:
همان گونه که اشاره شد طرح مسکن مهر که با هدف ارتقائ سطح توسعه اجتماعی و تأمین مسکن قشرهای مختلف جامعه و کاهش قیمت مسکن در کشور به اجرا درآمد، نه تنها نتوانست تقاضای داخلی را تأمین نماید بلکه به دلیل عدم برنامه ریزی صحیح در اجرا، خود طرح باعث افزایش چند صددرصدی قیمت مسکن در کشور گردید و به دلیل عدم در نظر گرفته شدن ساختار اجتماعی شهر و محله این طرح در آینده نیز باعث ایجاد مشکلات شدید اجتماعی در جامعه خواهد شد.
در کنار سرازیر شدن نزدیک به یکصد و پنجاه هزار میلیارد تومان هزینه اجرای طرح به جامعه که بخش اعظمی از آن به سبد مصرف کننده ریخته شد، همین امر باعث افزایش تورم در سایر بخش های جامعه گردید. اگر دولت نهم و دهم حداقل پنجاه درصد اعتبارات این طرح را به تولید اختصاص می داد، ضمن ایجاد نزدیک به یک و نیم میلیون شغل پایدار، رکود تورمی حاکم بر کشور نیز به رونق تورمی تبدیل می شد. به هرحال امیدواریم دولت های بعدی ضمن توجه به توسعه اجتمایی به بخش مسکن نیزتوجه کارشناسانه تری داشته باشند.
سلام بنده دانشجوی کارشناسی رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری هستم و برای پایان نامه موضوع بررسی وضعیت مسکن مهر در شهر اهواز را انتخاب کرده ام اگر اطلاعاتی درباره مسکن مهر با منبع معتبر دارید از شما درخواست میکنم آنها را برای ای میل من بفرستید. ممنون از کمک و یاری شما.