نوستالژی مسجدسلیمان
آیا مسجدسلیمان می تواند ققنوسی باشد که از آتش بر می خیزد؟

باشگاه روزنامه نگاران مسجدسلیمان/ غلامرضا بهنیا: فوتبال همه گیر شده است. این را دیگر همه می دانیم. اگر پیوستاری رسم کنیم که یکسر آن بی توجهی است، به تمایل و عشق که می رسد به ویژه در بین جوانان این همه گیری بیداد می کند. آخر این پیوستار هم اگر آخری داشته باشد جنون است.

هر چند در مقاطعی این اقبال عمومی نوسان دارد ولی در مجموع زنده بودن فوتبال دیگر به تب و تاب های مقطعی وابسته نیست. می دانیم که رفتارهای انسان برآیندی از کلیه فعالیت های شناختی، عاطفی، روانی و حرکتی اوست و چون هر انسانی در عرصه ی تعاملات اجتماعی و در بستر زمانی و مکانی زندگی می کند، فعالیت های ورزشی نیز نباید یک بعدی مورد مطالعه قرار گیرد. اینجاست که پای فرهنگ، سیاست، اقتصاد، روانشناسی، جامعه شناسی و … به میان کشیده می شود که پرداختن به همه ی این امور صبر ایوب می خواهد و عمر خضر و دانشی که نگارنده از آن بی بهره است.

انگیزه نوشتن این مطلب راه یابی تیم نفت مسجدسلیمان به لیگ برتر فوتبال است. از مسایلی چون تعیین اهداف، برنامه ریزی، مجریان، روش ها و امکانات که بگذریم و کم و کیف آن را به اهل فن واگذار کنیم، این موفقیت برای گروهی از افراد میانسال و معدودی از کهنسالان از جنبه های دیگری نیز قابل بررسی است. اگر برای جوانان این موفقیت نوعی تقلای هویت یابی است، برای تعدادی از « قدیمی ها » نوعی بازیابی هویت از دست رفته است. اینجاست که پای « نفت » به میان می آید.

با افزایش ارتباطات متقابل بین ایرانیان و دنیای خارج، از دوره صفویه و به ویژه دوره قاجاریه، به شکل روزافزونی پای ملل اروپایی به ایران باز شد. این ارتباطات تنها منحصر به روابط نظامی و اقتصادی نبود و تعاملات فرهنگی – صرف نظر از قضاوت های ارزشی-  بیشترین حاصل این رفت و آمدها بود. از جمله این تعاملات حضور روس ها در شمال، و انگلیسی ها در بندر بوشهر، بندر عباس و … بود . اما از اوایل قرن بیستم که متغیر نفت وارد معادلات می شود، وارد مرحله ای می شویم که هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی با دوره های قبلی متمایز است.

این بار حرف از « شرکت – شهرها » و یا « مناطق و شهرهای شرکتی » است. مسجدسلیمان، هفتکل، نفت سفید، لالی، آغاجاری، میانکوه، گچساران و … شکل می گیرد و اهواز و آبادان دوباره زنده می شوند. در این مناطق انگلیسی ها با توجه به لزوم فراهم آوردن وسایل گذران اوقات فراغت برای کارکنان توجه ویژه ای به امور فرهنگی و ورزشی داشتند. در زمینه فعالیت های ورزشی، فوتبال، والیبال، بسکتبال، تنیس، اسکواش، گلف ، بدمینتون و … رواج می یابد. اما از بین همه ی این فعالیت ها، اقبال به فوتبال حکایت دیگری دارد.

از جنبه دیگری نیز باید به این امر توجه کرد. فعالیت های ورزشی عرصه ابراز وجود فردی، محله ای، قومی و حتی ملی شده است. نمونه بارز آن در چند دهه قبل مسابقه فوتبال بین ایران و اسرائیل بود که غوغایی در ایران به ویژه در تهران برپا کرد و حتی یکی از شعرای نوپرداز – اسماعیل شاهرودی- را بر انگیخت تا شعری برای این پیروزی بسراید. به خاطر دارم در یکی از جام های جهانی بعد از بازی انگلستان – پرتقال صدرالدین الهی در مجله کیهان ورزشی در یک رویارویی خیالی اوزه بیو و بابی چارلتون را رو در رو قرار داد تا تقابل استعمار زده و استعمارگر را مطرح و حرف هایش را بزند.

به هرحال راه یابی تیم « نفت مسجدسلیمان » به لیگ برتر بار دیگر نقش فوتبال را به عنوان کانالی برای ابراز وجود مطرح کرد. مسجدسلیمان که از اوائل قرن بیستم از ویرانه های تاریخ سر برآورد و در قالب « شرکت – شهری مدنیت یافته » در بسیاری از زمینه ها مانند تعداد چشمگیر فارغ التحصیلان، ورزشکاران، هنرمندان و … به اوج رسید؛ بعد از خروج شرکت نفت در چنان وضعیتی گرفتار شد که سراغش را باید در غمسرودهایی چون « نفت که آمد و رفت » محمد مراد یوسفی نژاد گرفت. هر چند از بین بسیاری از « اقلیم های نفتی » مسجدسلیمان توانست در این فراز و فرود اجتناب پذیر و یا اجتناب ناپذیر جان بدر برده و نیمه نفسی بکشد؛ اما این بار فوتبال محملی شده تا آرزوهای فروخورده چند دهه فراموشی از این کانال برون ریزی شود.

چند دهه قبل نویسنده ای در سوگ نویسنده ای دیگر نوشته بود: تاریخ لحظاتی را به یاد دارد که مرگ یک تن عقده گشای جمعی شده است، آیا مسجدسلیمان با این پیروزی می تواند ققنوسی باشد که از آتش بر می خیزد؟ آیا آن ها که با یادآوری نام هایی چون طهماسبی، نصیر عباس، افلاکی،جمالی، سلیمانی، سرقلی، منگشتی امیری و … دچار احساسات نوستالژیک می شوند و همراه این نام ها دوره اوج مسجدسلیمان را به خاطر می آورند؛ می توانند شاهد بازگشت اولین شهر نفتی به رونقی دوباره باشند. میزان اهمیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و … مناطق در طول تاریخ همیشه کم و بیش دستخوش تغییر بوده است. آیا می توان آرزومند بود این بار فوتبال به کمک مسجدسلیمان بیاید؟ مسجدسلیمانی که اکثر ظرفیت های بالقوه برای رشدی همه جانبه را دارد.