نگاه غیر فنی به اجرای طرح های عمرانی در کشور ما یعنی تشدید محرومیت؛نارضایتی و کاهش اعتمادمردم!/ لازم است هر شهرستان دارای یک (شورای بررسی طرحهای عمرانی) باشد/ شاید به جرات بتوان مدعی شد اجرای طرح های عمرانی در کشور تابع قواعد و سازوکار مشخصی نیست
باشگاه روزنامه نگاران مسجدسلیمان/ محمدرضا مکوندی: سالانه طرح های عمرانی ریز و درشت انبوهی درک شور دوباره کاری یا در حالی به اجرا می رسند که بعدا مشخص می شود اجرای پرهزینه برخی از این طرح ها که از جیب مردم و بودجه های عمومی کشور تامین اعتبار شده ضرورتی نداشته است! مانند پل گیشا در تهران یا پل نادری در اهواز که با هزینه های زیاد طراحی و سپس جمع آوری آن ها ضرورت پیدا کرد!
تعریف برخی از طرح های عمرانی توسط متولیان فقط برای جذب اعتبار بدون توجه به فایده نهایی تعریف می شود. نکته مهم این که بسیاری از شوراها و شهرداری ها فاقد برنامه چهارساله دوران مسئولیت شان هستند و با تخصیص اعتبارات فی البداهه طرح هایی را درحوزه مسئولیت شان تعریف می کنند!
در گذشته یکی از شهرداران در انتهای مدیریتش و ابتدای کار شورای جدید؛ برای جذب اعتبار عمرانی تخصیصی هنگفت؛ عجولانه طرح احداث جاده ای را بدون مطالعات؛ با جذب اعتبار ناقص اجرا و ضمن نفله کردن بودجه بعد از برکناری این طرح پرهزینه هم رها شد. این گونه نگاه غیر فنی به اجرای طرح های عمرانی در کشور ما یعنی تشدید محرومیت ؛نارضایتی و کاهش اعتمادمردم! باید اذهان نمود که (متضرر اصلی حیف و میل اجرای این چنین طرح های عمرانی در کشور مردم هستند) که علیرغم تخصیص اعتبارات هنگفت؛ تحولی از قبل اجرای این چنین طرح های عمرانی غیرکارشناسی شاهد نیستند و بلکه با معضلات جدید مواجه می شوند.
اجرای طرح های عمرانی علاوه بر تصویب و تخصیص اعتبار جهت هزینه کرد مطلوب با (حداکثر بهره وری ناشی ازسرمایه گذاری) نیاز به ساز و کاری مدون و با هدف توجه به جوانب مختلف دارد .
نحوه اجرای پروژه های عمرانی در کشور بیانگراین مهم است که این ساز و کار رعایت نمی شود و به همین خاطر پرت اعتبارات تخصیصی چشمگیر است و نحوه اجرای این پروژه ها که با هدف کاهش مشکلات است به افزایش زحمت برای شهروندان منجر می شود.!
بهتراست دستگاههای متولی همچون سازمان برنامه و بودجه و معاونت عمرانی وزارت کشور پژوهش جامعی را در خصوص آسیب شناسی اجرای طرح های عمرانی که بدون مطالعات جامع و ضرورت اجرا و یا دوباره کاری و یا با درصدی پیشرفت رها شده اند را طی پژوهشی مشخص تا خسارات هنگفت پنهان ناشی از اجرای این طرح ها مشخص و چاره اندیشی شود.
به طور مثال وزارت راه و شهرسازی اقدام به شروع عملیات احداث جاده کمربندی در یک شهر نموده است همزمان شهرداری به بهانه احداث جاده با تخصیص اعتبار قابل ملاحظه در همین منطقه اقدام به تجهیز کارگاه و خاکبرداری یکی دو کیلومتر مسیر نموده و در حالی که به نظر می آید طرح فاقد مطالعات واقعی است؛ چون در صورت ادامه مسیر این طرح توسط پیمانکار شهرداری به ناچار به علت ضعف در مطالعات به جاده راه و شهرسازی در دست احداث یا چاه های نفت مسیر یا کوههای مرتفع منطقه و نیز شهرک های مسیر وارد می شود و امکان به نتیجه رسیدن طرح ناممکن است.!دو طرح مشابه پرهزینه در یک منطقه یعنی دود کردن اعتبارات در یک منطقه محروم.
به نظر می رسد دستگاههای دولتی از وجود یک شورای مشترک فنی جهت جلوگیری از دوباره کاری و اجرای طرح های فاقد فایده محروم هستند.
این نشان از بی برنامگی و بودجه سوزی دارد و عملا هیچ تاثیری تخصیص های هنگفت در روند توسعه منطقه ندارد و مردم هرگز طعم توسعه را با اجرای این گونه طرح ها نچشیده بلکه اسباب نارضایتی نیزمی شود.
۲- شهرداری یک شهر در یک مسیر پرترافیک اقدام به احداث یک پل سواره بتنی با تخصیص اعتبارات می کند و بعد از اجرای ستون های بتونی به علت کمبود اعتبارات ادامه پروژه سال ها رها و شهردار جدید با تخریب این پل اقدام به احداث یک پل جدید با ستون های سنگ و سیمان می نماید که این گونه پل سازی مدت هاست منسوخ شده است .
پیشنهاد می شود سازمان برنامه و بودجه برای هدفمندی به سرانجام رسیدن طرح های عمرانی و جلوگیری از حیف ومیل اعتبارات ؛ تصویب پروژه های عمرانی را منوط به احراز شرایط زیرکند:
اول: لازم است هر شهرستان دارای یک (شورای بررسی طرحهای عمرانی) باشد متشکل ازفرماندار؛ دفترفنی فرمانداری شورای شهر؛ شهرداری؛ راه و شهرسازی؛محیط زیست، جهاد کشاورزی؛ شرکت های مطالعاتی؛مراکز دانشگاهی؛ مشاوران فنی و سایر دستگاههای مرتبط و اجرای طرح های پیشنهادی کلیه ادارات از حوانب مختلف در این شورا بررسی شود.
مهمترین هدف این شورای (بهره وری حداکثری منافع عموم ازاجرای طرح های عمرانی) و تکمیل شناسنامه تحلیل طرح به علاوه مطالعات مرتبط باشد در این شناسنامه توسط شورای بررسی طرح های عمرانی ملاحظات مختلف از قبیل تحلیل مطالعات بر اساس واقعیات و ویژگی های منطقه؛ چشم انداز اشتغال پایدار و جانبی و ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی باید لحاظ شود. مثلا اجرای یک طرح عمرانی با جانمایی مناسب در یک قسمت شهری می تواند سبب رونق کارناوگان تاکسیرانی شود. بنابراین حتی مکان یابی طرح اهمیت فراوانی دارد.
دوم: خودداری از تخصیص های اندک به طرح های پرهزینه: اجرای طرح های عمرانی توسط دستگاههای دولتی باید بدون ملاحظات سیاسی انجام شود؛ مدیران برخی دستگاههای دولتی در سایه مصالح شغلی نه نگاه به منافع شهروندان و تفاهم با چهره های سیاسی اعتبارات عمرانی را تقسیم می کنند. به عنوان مثال در حوزه راهسازی اعتبارات را تکه پاره و به طرح های راهسازی مختلف در سطح یک استان بودجه های کمی تزریق در حالی که به علت کمبود اعتبارات هیچ کدام از این طرح ها به نتیجه نمی رسد و به طرحی که صد میلیارد تومان نیاز دارد ۵میلیارد ترریق و این مهم یعنی تخصیص مصلحتی و نافرجام بودجه ها در سایه سیاسی کاری در حالی که اعتبارات استانی را می شد یکجا برای به سرانجام رسیدن تعدادی مشخص طرح هزینه و سبب توسعه شد.
متاسفانه آفت سیاسی کاری بدون ملاحظات کارشناسی از عوامل مهم در به نتیجه نرسیدن پروژه ها است .
سوم: بررسی و تحلیل کارشناسی مطالعات طرح: در بسیاری موارد به سرانجام نرسیدن یک طرح عمرانی به علت ضعف در مطالعات بوده است؛ بررسی دقیق مطالعات طرح توسط شورای مذکور از حیث فنی برآوردهای مالی ؛واقع گرایی؛و پیش بینی معماری و استفاده از مصالح محلی از اهمیت خاصی برخورداراست به عنوان مثال آیا بهتر نیست سازمان نوسازی و تجهیز مدارس بجای استفاده از آجر سه سانتی گرانقیمت و تهیه ازاستان های دیگر انهم در مناطق دورافتاده حتی عشایری و روستایی از سنگ که به وفور در آن منطقه است استفاده کند؟ شورای بررسی طرح های عمرانی باید ضرورت اجرای طرح؛اهداف متصور از طرح؛مدت زمان اجرای طرح اعتبار موردنیاز؛ ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی؛ مکان یابی و جانمایی؛ شرایط ایجاد اشتغال پایدار و جانبی ناشی از اجرای طرح؛ پیش بینی مدت عمر طرح بعد از بهره برداری : شفاف سازی سوابق اجرای پروژه های مشابه و موازی به منظور جلوگیری از دوباره کاری،راههای کاهش هزینه های اجرای با تغییرات کارشناسی در مطالعات با توجه به تنگناهای مالی؛ هزینه های جانبی متصور از اجرای طرح که به مردم و دیگر ادارات تحمیل می شود و…بررسی شود به عنوان مثال شهرداری یک شهر در یک خیابان فرعی بدون بررسی فنی اقدام به احداث یک بلوارمی کند که ضرورت ندارد و در مسیر بلوار جدید دکل های فشار قوی و پایه های متعدد بتونی برق قرار می گیرد که هزینه جابه جایی هنگفت دارد و نهایتا شهرداری طرح عمرانی مذکور را باحیف و میل اعتبار رها می کند ؛شورای عمرانی چون محل مشورت است مشخص می کند آیا اجرای یک طرح ضرورت دارد یا ضررش بیشتر از نفعش است مسئله ی مهمی که به نظر می رسد رعایت نمی شود!
در نهایت لازم است هر شهرستان دارای یک ( شورای بررسی طرح های عمرانی) باشد متشکل از فرماندار؛ دفتر فنی فرمانداری؛ شورای شهر؛شهرداری ؛راه و شهرسازی ؛محیط زیست؛ جهاد کشاورزی شرکت های مطالعاتی؛ مشاوران خبره و اجرای یک طرح از جوانب مختلف بررسی شود و تخصیص اعتبار به یک طرح تنها زمانی میسر باشد که شاسنامه پیوست داشته باشد و شورای بررسی طرح های عمرانی شهرستان آن راتصویب کند.
دراین صورت سالانه ضمن ساماندهی و هدفمندی طرح های عمرانی در پرت هنگفت بودجه های عمرانی در اجرای دهها طرح بی فایده در کشور صرفه جویی فوق العاده ای خواهدشد.
