افزایش مشارکت مردمی و دخالت دادن مردم در امور مربوط به مدیریت شهر باعث ایجاد حس تعهد و تعلق در آن ها می شود و نمی توانند به راحتی از کنار یک خرابکاری بگذرند و یا خودشان منشأ آن باشند زیرا شهر کنونی را حاصل مشارکت خودشان می دانند و هیچ کس حاضر نیست چیزی را که از آن خود می داند از بین ببرد.
باشگاه روزنامه نگاران مسجدسليمان/ جمشيد جليلي: تاکنون چند بار به شعار نویسی و یادگار نویسی با اسپری روی دیوار کوچه و خیابان- چسبانیدن تراکت ها و آگهی ها روی باجه های پست، تیر برق، باجه های تلفن، ایستگاه های اتوبوس، تابلوهای راهنمایی و رانندگی و نظایر آن- شکستن و دزدیدن سطل های زباله، پاره کردن صندلی اتوبوس ها، تاکسی ها دقت کرده اید؟ چند دفعه از خط کشیدن به بدنه اتومبیل و وسایط نقلیه شخصی و عمومی، تخریب ایستگاه های اتوبوس، سرقت چوب صندلی ها، شکستن دیوار ها و سقف های شیشه ای آن ها، شل کردن پیج و مهره صندلی هاو دستگیره های اتوبوس ها ، شکستن درختان، شکستن لامپ و روشنایی های معابر عمومی و فضاهای سبز، یادگار نویسی روی درخت ها، در و دیوارهای توالت های عمومی، آسانسورهاو… ابراز تاسف کرده اید کدام یک از شما در هنگام عبور از خیابان متوجه تخریب باجه تلفن های عمومی، و … چیدن گل ها و کندن بوته ها و گیاهان کاشته شده در پارک و فضای های سبز، ایجاد حریق عمدی در پارک ها خصوصاٌ پارک های جنگلی، تخریب توالت ها و دستشوئی های عمومی، تخریب شیرهای آب و دستگاه های آب سرد کن، تخریب وسایل محوطه مخصوص کودکان خصوصاٌ تخریب وسایل بازی بچه ها در پارک ها و… شده اید و سری از روی تاسف تکان داده اید؟
بارها و بارها در شهر شاهد این گونه برخوردها و هنجارشکنی ها هستیم. رفتارهایی که هیچ تطابقی با قوانین زندگی اجتماعی ندارد و گویا بر بعضی افراد قانون جنگل حاکم است که دست آن ها را برای انجام هر عمل نابجا در جامعه باز گذاشته است. مشکلی که نه تنها در حال حاضر بلکه از گذشته های دور وجود داشته و همواره عده ای را به بحث پیرامون راه های رفع آن واداشته است. زندگی در جامعه نیازمند رفتارها و هنجار های اجتماعی است.
قوانین بخشی از نظم موجود در اجتماع را تأمین می کنند اما همیشه نمی توانند به تنهایی زمینه زندگی مسالمت آمیز انسان ها را در کنار یکدیگر فراهم سازد بلکه شعور اجتماعی افراد است که بدون وجود قانون نیز آن ها را به رعایت ارزش ها و هنجارهای جامعه در این زمینه وا می دارد. اگر هر شخص خود را در برابر آنچه انجام می دهد مسئول بداند حتی اگر قانونی برای توبیخ و تشویق او در نظر گرفته نشود باز هم در وجدان خویش احساس جوابگویی دارد و حتی در خلوت هم کاری خلاف هنجارهای اجتماعی انجام نمی دهد. اما متاسفانه بسیاری از افراد بدون توجه به حق مساوی همه مردم در بهره مندی از امکانات و آسایش، به راحتی حاضر می شوند به منظور تخلیه روانی خود دست به هر نوع خرابکاری در اجتماع بزنند. این پدیده را وندالیسم می گویند.
وندالیسم در لغت به معنای هرج و مرج طلبی ضد شهری و تخریب اموال عمومی است و در جامعه شناسی، به مفهوم داشتن نوعی روحیه بیمارگونه که موجب تمایل به تخریب آگاهانه و ارادی اموال، تأسیسات و متعلقات عمومی است. شاید بد نباشد ریشه این پدیده و دلیل نام گذاری آن را در تاریخ جستجو کنیم. بر اساس متن های تاریخی وندال نام یک قوم خونخوار و وحشی در قرن پنجم میلادی است که از نژاد ژرمن، اسلاو بودند و به سرزمین های آباد اطراف خود حمله کرده و موجب تخریب و تجاوز به آن سرزمین می شدند به همین علت بعدها در جامعه شناسی، تمایل به تخریب اموال عمومی وندالیسم نام گرفت.
متاسفانه هنوز بسیاری از شهروندان یاد نگرفته اند که زندگی اجتماعی باید همراه با تعامل اجتماعی و رعایت هنجارهایش باشد. خیلی ها فکر می کنند می توانند دور از دید قانون و یا سایر شهروندان به اموال عمومی آسیب بزنند و بهانه شان نیز این است که این ها دولتی اند و دولت دوباره می تواند این امکانات را فراهم کند. در حالی که نمی دانند تهیه کوچک ترین اقلام برای یک مملکت خرج ها و هزینه های سنگینی را بر دوش دولت متحمل می کند و در واقع فرصت سرمایه گذاری را تبدیل به هزینه برای بازسازی وسایل زندگی اجتماعی می کند. بیشتراین افراد شخصیت ضد هنجارهای اجتماعی دارند و برایشان درک قانون و اجرای آن ناممکن است. شاید بتوان گفت آسیب به وسایل عمومی برایشان نوعی عادت و کار روزمره به حساب می رود که نمی توانند آن را کنار گذارند. وندالیسم از دوران کودکی در خانه ریشه می گیرد و در سال های بعد به جامعه کشیده می شود.
کودکی که در خانه تمام وسایل را خراب می کند یا به در و دیوار می کوبد و یا بر دیوارها نقاشی می کشد اما کوچک ترین توبیخی نمی شود این عادت در وجودش نهادینه شده و فکر می کند می تواند چنین رفتاری را در تمام شرایط و جامعه از خود بروز دهد و اما راهکارهای مبارزه با وندالیسم و جلوگیری از شیوع آن چیست؟
پایه و اساس شخصیت فرد در خانواده شکل می گیرد بنابراین خانواده باید از همان دوران کودکی شخص را نسبت به اطرافش مسئولیت پذیر بار بیاورند و به او یاد بدهند که همان قدر که خودش حق بهره بردن از امکانات را دارد دیگران نیز چنین حقی دارند.
فرهنگ سازی با روش های گوناگونی از قبیل؛چاپ بروشور و کتاب، برگزاری برنامه های ویژه آگاه سازی در رابطه با همین پدیده و آسیب های اجتماعی آن در مدارس، مراکز علمی و دانشگاه ها می توانند مهم ترین نقش ها را در این زمینه ایفا کنند.
افزایش مشارکت مردمی و دخالت دادن مردم در امور مربوط به مدیریت شهر باعث ایجاد حس تعهد و تعلق در آن ها می شود و نمی توانند به راحتی از کنار یک خرابکاری بگذرند و یا خودشان منشأ آن باشند زیرا شهر کنونی را حاصل مشارکت خودشان می دانند و هیچ کس حاضر نیست چیزی را که از آن خود می داند از بین ببرد. اما وظیفه شهروندان چیست در چنین شرایطی است که نقش شهروندان در تذکر و بازدارندگی پر رنگ تر می شود، هر چند دیدن چنین صحنه هایی به دلیل عادی شدن آنچنان عادی شده است که هیچ کس عکس العملی نشان نمی دهد و اگر شهروندانی نیز در صورت مشاهده چنین رفتاری ناراحت شوند، ترجیح می دهند روی خود نیاورند.
خیلی وقت ها هم شهروندانی که تذکر می دهند با عکس العمل تند فرد متخلف مواجه می شوند و به قول معروف پشت دستشان را داغ می کنند که دیگر با مشاهده چنین صحنه هایی حتی لب به اعتراض و تذکر نگشایند، اما حتی این واکنش های منفی هم نباید موجب شود که ما از وظیفه شهروندی خود در تذکر دادن غافل شویم و ضروری است با اعتراض کردن و تذکر دادن حتی اگر باعث بازدارندگی فرد متخلف از رفتار نادرستش هم نشود، تلنگری به او بزنیم تا بداند همه شهروندان نسبت به چنین رفتارهایی بی اعتنا نیستند.
