رویش زاگرس:
فرشید خدادادیان/ پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی
بهار آن سال هم همچون سنوات قبل، دانشجویان دانشکده نفت آبادان سال تحصیلی خود را با بازدید از تاسیسات نفتی شهر اولین ها در مسجدسلیمان آغاز می کردند. نیمه دوم فروردین هر سال، آغاز رسمی فعالیت مراکز آموزشی بود و دانشکده ی نفت نیز از این قاعده مستثنی نبود، با این تفاوت که آن ها سال تحصیلی شان را با تور بازدید از تاسیسات نفتی مسجدسلیمان آغاز می کردند.
نیمه دوم فروردین هرسال، همچنین موعد پرداخت اضافه حقوق سنواتی کارکنان شرکت نیز بود و از ناهار سیزده بدر، پیش بینی مقدار اضافه حقوق، نقل محافل و منازل کارکنان نفت خصوصاً در لین های کارگری بود.
بی بی یان منطقه ای بود که تاسیسات اصلی شرکت در مسجدسلیمان در این منطقه قرار داشت. کارخانه گوگردسازی، پالایشگاه، کارخانه تقطیر و کارخانه نمره نه(۹) و در فاصله های خالی بین این تاسیسات بود که بنگله های کارمندی و لین های دو اتاقه و سه اتاقه کارگری محله بی بی یان را تشکیل داده بودند و این محله مقصد تور بازدید دانشجویان دانشکده نفت در نیمه دوم بهار هر سال بود تا از نزدیک با نفت و حوضچه های گوگرد و عملکرد واحد تقطیر و نهایتاً تلمبه کردن نفت بسمت آبادان آشنا شوند.
دانشجویان سال اولی معمولا سوالات زیادی داشتند و کریم میاح، راهنمای ایشان در این بازدید نیز تلاش می کرد در حد اطلاعات و دانسته های خود به سوالات آینده سازان صنعت نفت پاسخ دهد.سوالها گاه تاریخی بود و مربوط به چگونگی کار در زمان کمپانی نفت توسط قدیمی های کارخانه ها و همچنین سوالاتی در خصوص پروسس بهره برداری،تفکیک، تقظیر و پالایش نفت در تاسیسات قدیمی.در هر بخش علاوه بر راهنمای تور، استادکاران و کارگران حاضر در تاسیسات نیز به سوالات پراکنده دانشجویان پاسخ می دادند.
یکی از جالب ترین بخش های تور برای دانشجویان،دیدن ماشین آلات و ادوات و تلمبه های بسیار قدیمی بود که عمری به قدمت ایجاد تاسیسات داشتند و همچنان مورد استفاده قرار می گرفتند.پمپ ها(تلمبه های)رفت و برگشتی از جمله این جذابیت ها بودند که در بخش های مختلف گوگرد سازی، پالایشگاه و کارخانه تقطیر همچنان مورد استفاده قرار می گرفتند.مکانیزم کار تلمبه های رفت و برگشتی، با استفاده از نیروی محرک بخار و یا گاز بود و چهار پیستون بسیار بزرگ که ذو بدو بر روی دو سر دو محور افقی قرار داشتند، در چهار سیلندری که دو بدو روبروی هم قرار گرفته بودند، رفت و برگشت نموده و سیال مورد نظر را تلمبه می کردند.یکی از دانشجویان سال اولی با شنیدن تفاوت صدای پیستون ها در دو سوی تلمبه که در سمت سیال با کمترین صدا و در سمت پیستون های محرکه، صدایی”سوت”مانند داشت، از راهنما دلیل آن را پرسید.آقای میاح برای او و دیگر دانشجویان توضیح داد که پیستونها در قسمت تلمبه چون با نفت برخورد می کنند و نفت بدلیل ویسکوزیته و سیالی خود بدنه ی سلیندر را همیشه چرب نگاه می دارد، پیستونها در این بخش صدای کمی دارند اما در بخش محرکه بدلیل وجود گاز در سیلندر و خشکی محفظه، اصطکاک پیستون با سیلندر منجر به صدای سوت مانند و بلند می شود.
کربلایی نادر، کارگر قدیمی مسئول تلمبه خانه که در جریان این پرسش و پاسخ در حال روغنکاری تلمبه با روغندان دستی مخصوص بود، عذرخواهی کرد و خطاب به راهنمای تور محترمانه معترض شد که؛ آقای میاح چرا به دانشجوها درست توضیح نمی دهید؟! و وقتی نگاه متعجب راهنمای تور و دانشجوها را دید، بدون اینکه کسی از او سوالی بپرسد توضیح داد؛ ببینید پسران خوبم شما قرار است در شرکت استخدام شوید و باید تمام مسایل را دقیق بدانید، داستان این تلمبه و متقاوت بودن صدای دو سر آن، داستان پرداخت اضافه حقوق سالیانه ما کارگران بیچاره با پرداخت حقوق کارمندان است!
کله ای که سوت می کشد و همه خبردار می شوند اضافه حقوق کارگران است که اگر یک ریال اضافه شد، عالم و آدم می فهمند.کله ای که بی سروصدا کار می کند هم، اضافه حقوق کارمندان است که در پاکت مهرو موم شده به آنها می دهند و اگر خودشان نخواهند زن و بچه شان هم نمی فهمند چقدر به حقوقشان اضافه شده است….حرف های کربلایی نادر شلیک خنده دانشجویان، راهنمای تور و لبخند تلخ خود کربلایی نادر را به همراه داشت اما در عین حال حکایت از موضوعی داشت که یکی از دغدغه ها و گلایه های کارگران شرکت بود.
کاغذ حقوق کارگران صنعت نفت تا قبل از ایجاد سیستم اتوماسیون اداری، همیشه بصورت روباز و تجمیع شده منتشر و برای کارگران ارسال می شد.
خاطره ی بسیار جالبی بود. یاد آن دوران بخیر👌👌👌